Marihuana, rozpoznawanie schematów i efekt „haju”

[Macky]

 

Cytat

 

„Rozumieć znaczy dostrzegać schematy”.

 

Isaiah Berlin, filozof, 1909–1997

 

„Tak długo jak zwyczaj i rutyna będą dyktować sposób życia, nie pojawią się nowe wymiary duszy”.

 

Henry van Dyke, eseista, autor opowiadań, 1852–1933

 

Znaczenie umiejętności rozpoznawania schematów

Gdy mowa o wzorach, schematach itp. oraz ich rozpoznawaniu, zwykle przychodzą nam na myśl proste obrazy w rodzaju koca w kratę. Jednak nasze zdolności rozpoznawania schematów są dalece bardziej wyrafinowane. Potrafimy wizualnie rozpoznawać i rozróżniać różne gatunki drzew, marki samochodów czy też style malarstwa, na przykład Edgara Degas. Dostrzegamy nie tylko schematy wizualne, ale także schematy w otaczających nas dźwiękach czy muzyce, odbieramy dotykowo strukturę drewna, wyczuwamy smak mango, potrafimy intelektualnie rozpoznać prawidłowości w określonej taktyce, na przykład podczas gry w szachy. Z łatwością rozpoznajemy tysiące twarzy, mimo że ich wygląd zmienia się z upływem czasu, potrafimy poznawać miejsca i przedmioty nawet przy zupełnie innym oświetleniu. Rozróżniamy fale dźwiękowe towarzyszące brzęczeniu przelatującej osy, rykowi silnika Porsche 911 czy niepowtarzalnym wykonaniom walców Chopina przez Dinu Lipattiego. Tego rodzaju schematy znajdziemy wszędzie, a ich percepcja, zapamiętywanie i rozpoznawanie są nam niezbędne do przetrwania.

 

Lepsza zdolność rozpoznawania schematów pod wpływem marihuany

Użytkownicy marihuany mówią o efektach polepszenia zdolności rozpoznawania schematów podczas jej zażywania. Profesor psychologii na Uniwersytecie Harvarda Charles Tart, w swojej pracy pt. „On Being Stoned” określił zwiększoną zdolność rozpoznawania schematów jako charakterystyczny efekt działa marihuany. Około jedna trzecia ankietowanych studentów zgodziła się z poniższym stwierdzeniem dotyczącym silnego lub bardzo silnego haju:

 

„Dostrzegam schematy, formy, postacie, sensowne kształty w materiale wizualnym, który w stanie trzeźwości umysłu nie ma konkretnej formy i jest bezładną zbieraniną kształtów”.[1]

Badanie Tarta dowodzi, że zażywający marihuanę doświadczają efektu lepszego rozpoznawania schematów nie tylko wizualnych, ale także wszelkiego rodzaju schematów postrzeganych za pośrednictwem wszystkich zmysłów. Z własnego doświadczenia wiem, że pod wpływem marihuany łatwiej przychodzi mi rozumienie obcych języków. Zjawisko to odnotowuje zresztą część osób wypowiadających się na stronie internetowej Lestera Grinspoona, marijuana-uses.com (zobacz „Upalona Lady Chatterley” (Lady Chatterley Stoned) czy „Pewne doświadczenia z językami i nauką” (Some experiences With Language and Learning). Jeden z anonimowych autorów, o pseudonimie „Rob”, opisuje, jak działanie marihuany pozwoliło mu rozpoznać „swego rodzaju usztywnienie” we własnym chodzie:

 

„Miałem szczęście, że udało mi się upalić tego wieczoru: wiem, że wielu nowicjuszy nie osiąga haju przy pierwszym paleniu. Gdy wracałem do domu, nagle dotarło do mnie coś zupełnie zaskakującego. Idąc chodnikiem i rozmawiając z kolegą, poczułem, że chodzę nienaturalnie ociężale, i z każdym krokiem coraz wyraźniej odczuwałem swego rodzaju usztywnienie swojego chodu. Od tamtej pory zacząłem chodzić inaczej: pewnie, długim i cichym krokiem”.

Doświadczenia Roba i innych osób pokazują powszechne zjawisko, jakie towarzyszy poprawie zdolności rozpoznawania schematów podczas zażywania marihuany — skupienie uwagi na innej rzeczy. Rob przestał koncentrować się na rozmowie i skupił się na własnym ciele i sposobie chodzenia, dzięki czemu mógł zauważyć manierę, z której wcześniej nie zdawał sobie sprawy. Inni użytkownicy marihuany mówią o podobnych wrażeniach, polegających na odwróceniu uwagi od treści werbalnej konwersacji ku językowi ciała rozmówcy.

 

Dlaczego, będąc pod wpływem marihuany, odkrywamy nowe schematy?

Jestem przekonany, że marihuanowy haj powoduje jeszcze wiele innych zmian w procesach kognitywnych, pozwalających zażywającym ją osobom lepiej dostrzegać schematy, których nie byli wcześniej świadomi. Zwiększona koncentracja towarzysząca hajowi niewątpliwie pomaga wielu użytkownikom ostrzej dostrzegać schematy w otaczającym ich świecie. Ponadto efekt polepszenia pamięci epizodycznej prawdopodobnie pomaga rozpoznawać schematy podobne do tych, które widzieliśmy już wcześniej: jeżeli lepiej pamiętam swoje ostatnie spotkanie z dalmatyńczykiem, będę lepiej rozpoznawać wizerunki psa tej rasy na zdjęciach.

 

W mojej książce „High. Insights on Marijuana” (dogear publishing 2010) zasugerowałem, że marihuana powoduje efekty synestetyczne (a w mniejszych dawkach „pre-synestetyczne”), które zdaniem neurobiologa Vilayanura Ramachandrana odgrywają znaczącą rolę w zjawisku rozpoznawania schematów.

 

Historia Roba doskonale pokazuje także, że rozpoznawanie schematu pozwala nam go zmienić. Rob musiał najpierw zdać sobie sprawę, że jego chód odbywa się według określonej maniery, by móc podjąć decyzję, że chce z tą manierą skończyć. Zatem marihuana pozwala nie tylko dostrzegać nowe schematy w przyrodzie, muzyce, sztuce, społeczeństwie czy w zachowaniach własnych i innych osób — umożliwia także zerwanie z niepożądanymi i wcześniej nieuświadomionymi schematami. A umiejętność ta jest nie tylko jednym z najważniejszych warunków, niezbędnych, by być kreatywnym, ale również niewyczerpanym źródłem inspiracji dla samorozwoju. Marihuanowy haj może przykładowo pozwolić nam zrozumieć, że nasze życie seksualne utknęło w schematach, i pomóc je przezwyciężyć. Może pomóc odkryć rutynę w sposobach, w jakie radzimy sobie ze sprawami rodzinnymi lub reagujemy na sytuacje stresowe. Używając marihuany w odpowiedni sposób, możemy nauczyć się osiągać haj, który pomaga nam zrozumieć i pozbyć się wielu niezdrowych i rutynowych zachowań i schematów. Dlatego też marihuana może być stosowana w leczeniu różnych schorzeń i może wspierać nasz samorozwój.

 

Co oznacza bycie „na haju”?

Marihuana potrafi zmieniać naszą świadomość, pozwalając nam spojrzeć inaczej, niejako z góry, na obecne w naszym życiu schematy i szybko przeanalizować życie swoje i innych osób w sposób dostępny tylko dla wybranych. Dzięki niej możemy dostrzec różne schematy w naszym życiu, schematy funkcjonujące w czasie i przestrzeni i niewidoczne na co dzień.

 

W filmie Koyaanisqatsi użyto techniki poklatkowej, aby pokazać powtarzające się schematy codziennego życia. Przedstawia on na przykład długą miejską ulicę z lotu ptaka, wraz z samochodami, których ruch sterowany jest zsynchronizowaną sygnalizacją świetlną.

 

Widzimy rodzaj tańca odbywającego się zgodnie z pewnym zmechanizowanym rytmem. Zaczynamy rozumieć, że wszyscy tańczymy do tego i innych rytmów, wcale tego nie zauważając. Marihuana może dać nam podobne świeże spojrzenie na schematy obecne w naszym życiu. To tak, jakbyśmy stanęli na wniesieniu górującym nad naszym miastem i zrozumieli nagle ogólny schemat, według którego żyjemy my i nasi sąsiedzi: w „małych pudełkach na zboczu wzgórza, zrobionych z byle czego, (…) podobnych jeden do drugiego jak dwie krople wody”, jak śpiewała niegdyś Malvina Reynolds w piosence „Little Boxes”, później wykorzystanej jako melodia przewodnia serialu komediowego „Trawka”.

\

Być może owo euforyczne i uwznioślające uczucie spoglądania na życie „z wysoka” dało początek samej nazwie haju (z ang. „high”, wysoki). Dla mnie „haj” z pewnością ma właśnie takie znaczenie.