W Polsce problem dopalaczy wciąż pozostaje palącym zagadnieniem, a statystyki za 2024 rok ukazują niepokojący trend wzrostu zatruć tymi niebezpiecznymi substancjami. Główny Inspektorat Sanitarny (GIS) odnotował aż 40-procentowy wzrost przypadków w porównaniu do roku poprzedniego. To alarmujący sygnał, który wymaga zdecydowanych działań ze strony służb zdrowia, instytucji rządowych oraz społeczeństwa.

Dramatyczne statystyki

Zgodnie z danymi GIS, w 2024 roku odnotowano 2719 przypadków zatruć dopalaczami. Jest to liczba zbliżona do tej z 2019 roku, gdy przypadków było 2930. Choć w kolejnych latach wydawało się, że sytuacja ulega poprawie, najnowsze dane dowodzą, że problem nie zniknął, a wręcz nasilił się.

Szczególnie niepokojące są statystyki dla poszczególnych województw. W Lubuskiem wskaźnik zatruć dopalaczami wynosi 6,48 przypadków na 100 tys. mieszkańców, a w Małopolsce 4,87. To znacząco powyżej średniej krajowej i dowód na to, że problem ma charakter regionalny i może wynikać m.in. z łatwiejszej dostępności tych substancji w określonych rejonach kraju.

Kto jest najbardziej narażony?

Dane wskazują, że dopalacze częściej trafiają w ręce mężczyzn – stanowią oni aż 67,5 proc. wszystkich zatrutych. Najbardziej zagrożoną grupą wiekową są osoby między 30. a 39. rokiem życia. To wbrew powszechnej opinii, że dopalacze to przede wszystkim problem młodzieży. Niemniej jednak rosnąca liczba zatruć wśród dzieci powinna szczególnie niepokoić. W 2024 roku GIS odnotował aż 92 przypadki wśród najmłodszych.

Pediatrzy alarmują, że dzieci często nieświadomie sięgają po substancje psychoaktywne, nie zdając sobie sprawy z ich działania. W niektórych przypadkach są one podawane przez starszych kolegów lub są przypadkowo spożywane. Wzrost zatruć w tej grupie wiekowej pokazuje, że konieczne są szeroko zakrojone działania profilaktyczne skierowane do szkół i rodziców.

Dopalacze – dlaczego wciąż są groźne?

Mimo że polskie prawo zaostrzyło regulacje dotyczące dopalaczy, problem nie został wyeliminowany. Wiele z tych substancji pojawia się na rynku w zmodyfikowanej formie, co utrudnia ich wykrywanie oraz klasyfikowanie jako nielegalne. Dopalacze są reklamowane jako legalne alternatywy dla narkotyków, ale ich rzeczywiste działanie jest nieprzewidywalne i często znacznie bardziej toksyczne niż tradycyjne substancje psychoaktywne.

Dopalacze mogą wywoływać skrajnie różne reakcje organizmu, od euforii i pobudzenia, przez halucynacje, aż po silne zatrucia, prowadzące do niewydolności narządowej, śpiączki, a nawet śmierci. Ich skład chemiczny jest zmienny, co sprawia, że lekarze często nie wiedzą, jak skutecznie leczyć zatrutych pacjentów.

System opieki zdrowotnej pod presją

Wzrost liczby zatruć dopalaczami to ogromne obciążenie dla systemu opieki zdrowotnej. Każdy przypadek wymaga natychmiastowej interwencji medycznej, a często także hospitalizacji i długotrwałego leczenia. W 2024 roku liczba zgłoszeń dotyczących zatruć wyłącznie dopalaczami wyniosła 557 – dwukrotnie więcej niż rok wcześniej.

Statystycznie w Polsce na 100 tys. mieszkańców przypada 1,48 interwencji medycznej związanej z zatruciem dopalaczami. To oznacza, że problem dotyczy całego kraju, a liczba rzeczywistych przypadków może być nawet wyższa, jeśli uwzględni się sytuacje, które nie zostały zgłoszone odpowiednim służbom.

Jak walczyć z plagą dopalaczy?

Eksperci podkreślają, że walka z dopalaczami musi opierać się na kilku kluczowych filarach:

1. Edukacja i profilaktyka – Kampanie społeczne skierowane zarówno do młodzieży, jak i dorosłych mogą pomóc w zwiększeniu świadomości na temat zagrożeń związanych z dopalaczami. Ważne jest, aby szkoły wdrażały programy edukacyjne uczące, jak rozpoznawać i unikać niebezpiecznych substancji.

2. Lepsze przepisy prawne – Obecne regulacje dotyczące dopalaczy są coraz bardziej rygorystyczne, ale wciąż nie eliminują problemu całkowicie. Konieczne jest monitorowanie nowych substancji i szybkie ich delegalizowanie.

3. Większa kontrola internetowego handlu – Wiele dopalaczy jest sprzedawanych online pod przykrywką „produktów kolekcjonerskich” lub „środków do badań chemicznych”. Skuteczniejsza kontrola internetowych platform sprzedażowych mogłaby ograniczyć dostępność tych substancji.

4. Wsparcie dla osób uzależnionych – Osoby sięgające po dopalacze często mają problemy psychiczne lub społeczne. System leczenia uzależnień powinien oferować im lepszą opiekę i dostęp do terapii.

Podsumowanie

Dopalacze nadal stanowią poważne zagrożenie dla zdrowia Polaków. Dramatyczny wzrost zatruć w 2024 roku pokazuje, że problem ten nie tylko nie został wyeliminowany, ale wręcz narasta. Konieczne są natychmiastowe działania, zarówno na poziomie rządowym, jak i społecznym, aby ograniczyć dostępność tych substancji oraz zwiększyć świadomość zagrożeń, jakie niosą. Szczególną uwagę należy zwrócić na dzieci i młodzież, którzy coraz częściej padają ofiarą dopalaczy. Tylko kompleksowe i skoordynowane działania mogą zahamować ten niebezpieczny trend.